خبرگزاری مهر، گروه بین الملل، الناز رحمت نژاد: عصر روز یکشنبه ۱۱ خرداد اوکراین طی عملیاتی بی سابقه به نام «تار عنکبوت» چهار پایگاه هوایی روسیه به نام‌های «اولنیا»، «بلایا»، «ایوانوو» و «دیاگیلیوو» را مورد هدف قرار داد. این پایگاه‌ها نقش کلیدی در پروازهای استراتژیک و بمباران مواضع اوکراینی داشتند.
عملیات مورد اشاره اوکراین که توسط «سرویس امنیتی اوکراین» طراحی و اجرا شده بود منجر به آسیب دیدن بیش از ۴۰ هواپیمای نظامی روسیه از جمله بمب‌افکن‌های استراتژیک و هواپیماهای شناسایی پیشرفته شد.
ارتش اوکراین در عملیات مذکور از روشی متفاوت و مخفیانه استفاده کرد؛ بدین‌صورت که پهپادهای انتحاری کوچک داخل کابین‌های چوبی با ظاهر غیرنظامی جاسازی شده بودند. این کابین‌ها توسط کامیون‌هایی به نزدیکی پایگاه‌های هوایی روسیه منتقل شدند و سپس با فرمان از راه دور، درهای مخصوص باز شده و پهپادها به سمت اهداف از پیش تعیین‌شده پرواز کردند؛ عملیاتی که با پاسخ تلافی‌جویانه روس‌ها روبرو شد.
در همین راستا با مهدی خورسند، کارشناس مسائل بین‌الملل درباره ابعاد عملیات بزرگ «تار عنکبوت» و تأثیر آن بر آینده جنگ اوکراین به گفت‌وگو پرداختیم که مشروح آن در ادامه می‌آید:
برای مشاهده فیلم کامل این گفتگو روی این لینک کلیک کنید.
عصر روز یکشنبه ۱۱ خرداد اوکراین عملیات پهپادی پیچیده و سنگینی به نام «عملیات تار عنکبوت» را در خاک روسیه انجام داد؛ این عملیات چه ابعاد قابل‌توجهی داشت؟ از منظر امنیتی و اطلاعاتی شامل چه هدف راهبردی بود؟ و چه میزان خسارت به روسیه وارد شد؟
روس‌ها بعد از ماه‌ها پیشروی سعی کرده بودند دست برتر در میدان و حوزه دیپلماسی داشته باشند و حتی شرایط را به طوری رقم بزنند که آمریکا را مجاب کنند پیش شرط‌های ولادیمیر پوتین در مذاکرات با اوکراین را بپذیرد، عملیات «تار عنکبوت» توانست تا حد بسیار زیادی جو روانی مناسبی را به نفع اوکراین رقم بزند.
تارعنکبوت عملیات بزرگی بود. اگر تمام ادعاهای اوکراین درباره انهدام هواپیماهای نظامی موشک‌های کروز، زیرساخت‌های پدافندی و پرتاب موشک‌های دوربرد روسیه درست باشد، آمار بسیار بزرگی است و توانسته‌اند حجم زیادی تلفات به روسیه وارد کنند و این عملیات یک روز قبل از دومین دور مذاکرات در استانبول انجام شد. روز مذاکرات وقتی هیئت روس وارد استانبول شدند کاملاً از چهره روس‌ها مشهود بود که تحت تأثیر این حمله اوکراین قرار گرفته‌اند. عملیات اوکراین حتی می‌تواند در فرایند مذاکره و دیپلماسی، روسیه را چند گام به عقب ببرد. تارعنکبوت در حوزه جنگ میدانی سیلی بزرگ و غافل گیر کننده‌ای علیه روسیه بود.
هر چه قدر هم عملیات اوکراین بزرگ باشد روس‌ها در میدان دست برتر را دارند و پیشروی‌های زیادی داشته‌اند. نقشه‌ای توسط روسیه منتشر شد که نشان می‌داد بیش از ۹۰، ۹۵ درصد خاک اوکراین به اشغال روسیه درخواهد آمد. بسیاری از تحلیل‌گران و ناظران تنش بین روسیه و اوکراین مدعی هستند که روس‌ها در حال آماده شدن برای یک عملیات گسترده تابستانی علیه اوکراین هستند.
اوکراینی‌ها مدعی هستند که در این عملیات ۳۴ درصد از بمب افکن‌های راهبردی روسیه از بین رفته، در صورت درستی این ادعا آیا این وضعیت می‌تواند حملات هوایی روسیه علیه اوکراین را تحت تأثیر منفی قرار دهد؟
عملیات تار عنکبوت اوکراین که توسط سرویس امنیتی اوکراین علیه چهار پایگاه هوای روسیه در عمق خاک این کشور اتفاق افتاد ۳۴ تا ۳۵ درصد بمب افکن‌های راهبردی روسیه را مورد هدف قرار داده است. این آمار، آمار سنگینی است و اگر صحت داشته باشد قطعاً در میدان تأثیرگذار خواهد بود. سکوت ساعات گذشته روس‌ها درست بودن ادعای اوکراینی‌ها را نشان می‌دهد. ممکن است روسیه در واکنش به اوکراین از بمب افکن‌های هسته‌ای نیز استفاده بکند. این کشور در حال بازیابی اطلاعاتی – امنیتی خودش است و سعی دارد فرآیند پدافندی‌اش را قوی‌تر بکند.
آیا عملیات تار عنکبوت نشانه ورود اوکراین به فاز جدیدی از جنگ هیبریدی است؟ چگونه می‌توان آن را با اقدامات مشابه قبلی اوکراین یا غرب مقایسه کرد؟
اوکراین در جنگ دیپلماتیک دست برتر ندارد؛ دونالد ترامپ هم قرارداد معادن را با اوکراینی‌ها بست هم به آن‌ها تحمیل کرد که سرزمین‌های جدا شده از اوکراین مثل لوهانسک، دونِتسک یا منطقه دونباس و کریمه در توافق احتمالی باید به روسیه واگذار شوند که اوکراین نپذیرفت.
سرویس امنیتی اوکراین نشان داد که با استفاده از جنگ‌های ترکیبی زمینی_ دریایی و کمک‌های اطلاعاتی امنیتی غربی‌ها می‌تواند ضربات سنگینی بر روسیه وارد کند. عملیات تار عنکبوت نقطه عطف جنگ روسیه و اوکراین بود که بیش از سه سال است جریان دارد. اجازه استفاده از سلاح‌های دوربرد از سوی برخی کشورهای اروپایی به اوکراین داده شده است. عملیات تارعنکبوت می‌تواند فضای جنگ و نگاه اروپایی‌ها به خصوص آمریکا را به این سمت برد که از توان رزمی اوکراین بیشتر استفاده بشود. روی توان دستگاه‌ها و سرویس‌های امنیتی اوکراین بیشتر حساب باز کنند و این قضیه جنگ را عمیق‌تر و صلح را دورتر خواهد کرد.
رئیس جمهور و مقامات اوکراین وانمود می‌کنند که این عملیات کاملاً اوکراینی است. نقش کشورهای غربی به ویژه آمریکا و انگلیس در طراحی یا پشتیبانی از این عملیات چیست؟ آیا شواهدی از مشارکت ناتو یا سازمان‌های اطلاعاتی غرب وجود دارد؟
اجازه بدهید که من به عنوان یک کارشناس متخصص این منطقه این دعای اوکراینی‌ها را به دلیل سبقه سه سال گذشته جنگ اوکراین و روسیه نپذیرم. اوکراین از زمانی که پذیرفت خانه‌های هسته‌ای‌اش عاری از بمب هسته‌ای بشود در مقابل روسیه عملاً تبدیل به یک کشوری شد که توان لازم برای ایستادن در مقابل یک همسایه بزرگ‌تر و قدرتمندتر را نداشت و از دست داد. با همه این تفاسیر نمی‌توان پذیرفت که عملیات تار عنکبوت را مستقل و بدون هماهنگی رسمی با متحدان غربی انجام داده باشد.
برخی از رسانه‌ها ادعا می‌کنند که مقامات اوکراینی به دولت ترامپ این مسئله عملیات را اطلاع داده بودند در صورتی که آمریکایی‌ها سعی می‌کنند زیر بار نروند! شاید دلیلش به خاطر ارتباطاتی است که بین دونالد ترامپ و پوتین وجود دارد. آمریکایی‌ها نمی‌خواهند روسیه وارد یک مسیر تنش بلند مدت با آمریکا بشود. اگر پوتین وارد تنش بلند مدت با آمریکا بشود نقشه این کشور برای جدایی بین روسیه و چین سخت به وقوع خواهد پیوست.
بسیاری از فناوری‌ها، زیرساخت‌های ارتباطی_ اطلاعاتی و سیستم جی پی اس دلتا که آمریکایی‌ها دارند از جمله استارلینک و اسپیس ایکس را در اختیار اوکراینی‌ها قرار داده‌اند. سیستم جی پی اس دلتا که با همکاری ناتو توسعه یافته به اوکراینی‌ها کمک کرد که بتوانند عملیات تارعنکبوت را دقیق انجام بدهند.
با توجه به ماهیت اطلاعاتی و سایبری این عملیات، چه تأثیری بر امنیت داخلی روسیه و افکار عمومی این کشور خواهد داشت؟ آیا موقعیت پوتین در داخل روسیه تضعیف خواهد شد؟
رسانه‌های داخلی روسیه را که بررسی می‌کردم همه در شک و بهت و حیرت به سر می‌بردند. عصبانیت‌ها، نگرانی‌ها و حملات فضای مجازی و افکار عمومی به سمت نهادهای اطلاعاتی_ امنیتی است نه به سمت دولت. مردم روسیه از رویکرد پوتین در این جنگ حمایت می‌کنند و واکنش اپوزیسیون جدی مشاهده نکردم، اگر هم باشد توسط سرویس‌های خبری روسیه و نزدیک به دولت سانسور می‌شود.
چند ماه قبل که روسیه بودم شاهد فضای اعتماد بسیار قوی بین جامعه روسیه و دولت پوتین بودم. جامعه روسیه جنگ بین روسیه و اوکراین را کاملاً پذیرفته و معتقد است این جنگ، جنگ بین خیر و شر است؛ روسیه و دولت پوتین کسانی هستند که در مقابل شر می‌جنگند.
این عملیات چگونه بر مسیر گفت‌وگوهای جاری بین کی‌یف و مسکو و همچنین موقعیت دو طرف در میز مذاکره تأثیر گذار خواهد بود؟
فیلم ورود تیم مذاکره روسیه به استانبول را که مشاهده می‌کردم اوضاع روحی آن‌ها مانند دور اول مذاکرات نبود که با دست برتر وارد مذاکره با اوکراین بشوند. باید قضاوت نکرد و صبر کرد تا نتایج دور دوم مذاکره اعلام شود. پیروزی عملیات اوکراین علیه روسیه بر فضای میدان هم تأثیر خواهد گذاشت. روس‌ها اخیراً پیش شرطی تعیین کرده بودند که غرب باید تعهد کتبی بدهد که سه پیشرفت اساسی روسیه اعم از ملزم شدن مناطق اشغال شده اسلاوتبار اوکراین به خاک روسیه، بی طرف ماندن اوکراین و عدم عضویت آن در ناتو پا بر جا بماند.
تحلیل‌گران غربی عملیات تار عنکبوت اوکراین را چگونه تحلیل می‌کنند؟
یک موج ضد روسی در نظام بین‌الملل کشورهای غربی حاکم است. کشورهای اروپایی به خصوص کشورهای گروه هفت آمریکا احساسات ضد روسی در کشورهای غربی به وجود آورده‌اند؛ فیلم‌های عملیات تار عنکبوت به صورت گسترده در خانه‌های آمریکایی و اروپایی در حال مشاهده است.
عملیات هم عملیات بزرگی بود؛ در طول سه سال و اندی که از جنگ اوکراین و روسیه می‌گذرد، اوکراین نتوانسته بود این حجم از آسیب و تلفات را به روسیه تحمیل کند. این عملیات همانطور که اشاره کردم نقطه عطفی هم بود؛ توانست برخی نگاه‌ها را که بر علیه روسیه بود، تغییر بدهد.
در صورت موفقیت‌آمیز بودن عملیات تارعنکبوت، آن‌گونه که اوکراین ادعا می‌کند؛ آیا می‌توان انتظار داشت که نوع و سطح حمایت غرب از اوکراین تغییر کند؟
ترامپ اعلام کرده بود ۲۴ ساعته مشکل جنگ اوکراین و روسیه را حل خواهم کرد! چندین ماه از این ادعای ترامپ گذشته و او نتوانسته این مسئله را حل کند. اروپایی‌ها با این عملیات جان جدیدی گرفتند و احتمالاً به صورت مستقل و بدون حمایت آمریکا فضای جنگ را ادامه بدهند و به اوکراین کمک کنند در فرآیند صلح کمترین امتیاز را به روس‌ها بدهد. جنگ اوکراین و روسیه برای اروپا یک جنگ حیثیتی است.
در صحبت‌هایتان اشاره کردید در میدان دست برتر با روسیه است. آیا عملیات تار عنکبوت می‌تواند توازن جنگ را به نفع اوکراین تغییر دهد یا صرفاً نوعی عملیات روانی و نمادین است؟ و اینکه چه تأثیری بر آینده جنگ اوکراین خواهد داشت؟
صحبت کردن درباره این قضیه کمی زود است. عملیات تارعنکبوت نقطه عطف است. باید دید فضای حمایت‌ها به چه صورت است. معاملاتی که اوکراینی‌ها در پشت پرده با آمریکایی‌ها انجام می‌دهند به چه صورت خواهد بود. روسیه در میدان دست برتر را دارد. مناطق بسیار زیادی را به اشغال خودش درآورده و مناطق حائل بزرگی را ایجاد کرده است که اگر اوکراین روزی به ناتو هم بپیوندد این سرزمین‌های حائل روسیه و ناتو احتمالاً وجود خواهد داشت.
ثبت دیدگاه