از جمله عزاداری‌ها و میراث ناملموسی که میان مردم ایران در عزاداری امام حسین (ع) رواج دارد، میراثی است که لرها آن را دنبال می‌کنند و هنوز هم بعد از سال‌ها به آن اعتقاد دارند و با یک باور قلبی همیشه در محرم آن را اجرا می‌کنند.
مردم لرستان با یک سنت قدیمی به‌نام «گِل‌مالی» یا «آئین گِل» در روز عاشورا عشق و ارادت خود را به امام حسین (ع) نشان می‌دهند. گِل مالی، آئین گِل یا خٙه‌رٙه مالی آئینی است که مردم لر چه زن و چه مرد و کودک و بزرگسال در سوگواری‌های مختلف از جمله در مرگ افراد خانواده یا عزاداری‌های مذهبی انجام می‌دهند.
گل‌مالی یکی از کهن‌ترین آئین‌های عزاداری در لرستان است که در فهرست آثار ملی به شماره ۵۳ به ثبت رسیده است. گل‌مالی یکی از کهن‌ترین آئین‌های عزاداری لرستان است به نحوی که امروز هم در بسیاری از مناطق استان به ویژه خرم‌آباد شاهد اجرای این مراسم هستیم.
آنچه در همه تحقیقات و نظرات مشترک هست اینست که گل‌مالی لرستانی‌ها، خاکی‌ترین و خالصانه‌ترین عزاداری‌ها برای سرور و سالار شهیدان است. در لرستان قدیم و بر اساس آثار موجود از جمله سنگ قبرها به خوبی درمی‌یابیم که از گذشته‌های دور در مرگ عزیزان، مراسم خاصی برگزار می‌شده و گل (خره) در سر گرفتن یکی از این رسومات بوده است.
لرها سال‌ها در انتظار این روز می‌مانند و بهترین خاک یعنی خاکی که از پاکی آن مطمئن هستند را با آب و گلاب بهم می‌زنند و در پای خیمه‌ها و تکیه‌ها، حوضچه‌های گل تهیه می‌کنند. فرقی ندارد، زنان هم چادر و روسری شأن را گل مالی کرده و مردان هم از سر تا پا خودشان را گل مالی می‌کنند.
تدارک تهیه گل را از روز تاسوعا و یا شب عاشورا می‌بینند و در نهایت روز عاشورا، دسته‌دسته پیر و جوان به سوی خیمه‌ها می‌شتابند تا غم بزرگشان را با انجام سنت گل‌مالی نشان دهند و این خاکی‌ترین سنتی است که پرشکوه‌تر و زیباتر از سال‌های قبل برگزار می‌شود.
این آئین خاص دارای چند مرحله است که از روز هفتم محرم موسوم به روز تراش عباس شروع می‌شود و تا بعد از شام غریبان ادامه دارد. در روز تراش عباس، مردها به حمام می‌روند و پس از اصلاح سر و صورت، لباس‌های تمیز می‌پوشند. در فاصله چند روز مانده به عاشورا، عده‌ای به‌سراغ جمع‌آوری هیزم می‌روند و اهالی محل بسته به نذری که دارند، به آنها هیزم می‌دهند. شهرداری نیز درختان خشکیده سطح شهر را جمع می‌کند و در اختیار هیئت‌ها قرار می‌دهد. این هیزم برای برپایی آتش استفاده می‌شود تا عزادارانی که در گل می‌افتند، خشک شده و در فصل زمستان از سرما حفظ شوند.
اگرچه برخی بر این باور هستند که خاک ریختن بر سر موجب سردی غم می‌شود اما مردم لرستان چندصد سال است که این خاک را بر سر خود ریخته و هنوز در سوگواری ماه محرم عزادار هستند. این آئین ریشه در تاریخ دارد و در شاهنامه فردوسی نیز در داستان مرگ سهراب و سیاووش، صدها بیت دال بر خاک بر سر و تن گذاشتن دارد که نشان‌دهنده پیشینه تاریخی آئین گل‌مالی است.
در گذشته که پارچه سیاه کم بود، مردم تکه‌ای از دُور (سیاه چادر) را می‌بریدند و روی شانه خود می‌گذاشتند. سپس گل درست می‌کردند و روی شانه‌هایشان می‌مالیدند، به این نشانه که جسم ما از خاک است و به خاک برمی‌گردد.
جالب اینجاست که برخی از افراد گل را روی سر تصاویر برخی از درگذشتگان خود می مالند تا آنها را هم در غم عزاداری امام حسین (ع) شریک کرده باشند.
ثبت دیدگاه