این بیماری زمانی رخ می‌دهد که غضروف مفصل لگن، همان لایه نرم و لغزنده‌ای که باعث حرکت روان استخوان‌ها روی یکدیگر می‌شود، به‌مرور زمان فرسوده یا تخریب می‌شود. نتیجه این فرسایش، تماس مستقیم استخوان‌ها با یکدیگر است که می‌تواند باعث درد، سفتی مفصل و محدود شدن دامنه حرکتی شود.
علت اصلی آرتروز لگن اغلب به ترکیبی از عوامل ژنتیکی، سبک زندگی، آسیب‌های قدیمی یا افزایش سن مربوط می‌شود. در برخی موارد، حتی حرکات تکراری در طول سال‌ها یا وضعیت‌های شغلی خاص (مانند ایستادن‌های طولانی مدت یا نشستن‌های نامناسب) می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. آرتروز ممکن است به‌تدریج ظاهر شود و فرد متوجه آن نشود، تا اینکه دردها، مخصوصاً هنگام راه رفتن یا بلند شدن، به یک مانع جدی برای زندگی روزمره تبدیل شوند.
اگرچه آرتروز را نمی‌توان کاملاً درمان کرد، اما آگاهی از علائم اولیه و شروع زودهنگام درمان می‌تواند روند پیشرفت بیماری را کند کرده و از نیاز به جراحی در آینده جلوگیری کند. در ادامه این مقاله، به روش‌های مؤثر درمان، مدیریت درد و بهبود کیفیت زندگی در افراد مبتلا به آرتروز لگن خواهیم پرداخت.
علائم و نشانه‌های آرتروز لگن
آرتروز لگن همیشه با درد شدید شروع نمی‌شود. در واقع، بسیاری از بیماران در مراحل اولیه بیماری فقط احساس خشکی یا کمی سفتی در ناحیه لگن دارند؛ خصوصاً پس از بیدار شدن از خواب یا نشستن طولانی مدت. اما با پیشرفت بیماری، علائم آشکارتر و ناتوان کننده‌تر می‌شوند.
شایع‌ترین علائم آرتروز لگن عبارتند از:
- درد در ناحیه کشاله ران یا باسن: این درد ممکن است در ابتدا فقط هنگام فعالیت ظاهر شود، اما به‌تدریج در حالت استراحت هم احساس خواهد شد.
- خشکی مفصل: معمولاً در صبح‌ها یا بعد از استراحت طولانی اتفاق می‌افتد.
- کاهش دامنه حرکتی: خم کردن پا، چرخاندن مفصل یا حتی نشستن روی صندلی ممکن است دشوار شود.
- صدای کلیک یا ساییدگی: هنگام حرکت دادن لگن ممکن است صدایی احساس شود.
- لنگیدن هنگام راه رفتن: به دلیل درد یا ضعف عضلات اطراف مفصل لگن، برخی افراد به‌صورت ناخودآگاه لنگ می‌زنند.
نکته مهم این است که بسیاری از این علائم با بیماری‌های دیگر لگن یا کمر مشترک هستند، بنابراین برای تشخیص دقیق، بررسی کامل پزشکی و تصویربرداری مناسب ضروری است.
دلایل و عوامل خطر آرتروز لگن
آرتروز لگن، یک بیماری پیش رونده و تخریبی است که به مرور زمان موجب از بین رفتن غضروف مفصلی می‌شود. اما چه عواملی زمینه ساز این آسیب در مفصل لگن هستند؟
- افزایش سنبا بالا رفتن سن، غضروف مفصل به طور طبیعی فرسوده می‌شود. بیشتر موارد آرتروز لگن در افراد بالای ۵۰ سال دیده می‌شود.
- عوامل ژنتیکیاگر در خانواده‌تان سابقه آرتروز وجود دارد، احتمال ابتلای شما نیز افزایش می‌یابد. ژنتیک نقش پررنگی در ساختار و مقاومت غضروف‌ها دارد.
- صدمات قدیمی یا شکستگی‌هاآسیب‌های قبلی به ناحیه لگن – مانند شکستگی، دررفتگی یا آسیب ورزشی – ممکن است باعث آسیب به سطح مفصل شوند و زمینه آرتروز را فراهم کنند.
- فشار مکانیکی بیش‌ازحدافرادی که فعالیت‌های سنگین بدنی دارند یا وزن زیادی را تحمل می‌کنند (مانند کارگران ساختمانی یا ورزشکاران حرفه‌ای) بیشتر در معرض ساییدگی مفصل هستند.
- اضافه وزنچاقی باعث افزایش بار روی مفاصل بدن به ویژه لگن و زانو می‌شود. این فشار مضاعف، فرسایش غضروف را تسریع می‌کند.
- بیماری‌های مادرزادی یا التهابیبیماری‌هایی مانند دیسپلازی هیپ (اختلال مادرزادی در فرم مفصل لگن)، آرتریت روماتوئید یا عفونت‌های مفصلی نیز از علل زمینه‌ای آرتروز لگن محسوب می‌شوند.
این عوامل لزوماً به معنای ابتلا به آرتروز نیستند، اما می‌توانند احتمال بروز آن را افزایش دهند. شناخت این عوامل می‌تواند در پیشگیری و کنترل بیماری بسیار مؤثر باشد.
روش‌های تشخیص آرتروز لگن؛ از معاینه تا تصویربرداری
تشخیص دقیق آرتروز لگن، کلید انتخاب درمان مناسب و پیشگیری از آسیب‌های بیشتر است. این فرایند شامل ارزیابی علائم، معاینه فیزیکی و انجام آزمایش‌های تصویربرداری می‌شود. به گفته دکتر افشین طاهری روش های تشخیص آرتروز لگن به شرح زیر است:
- بررسی شرح حال بیمارپزشک ابتدا با طرح سوالاتی درباره نوع درد، زمان شروع آن، شدت علائم و سابقه خانوادگی بیماری‌های مفصلی شروع می‌کند. اطلاعاتی مانند زمان بدتر شدن درد (مثلاً در صبح یا هنگام راه رفتن) یا فعالیت‌هایی که درد را تشدید می‌کنند، در تشخیص بسیار مهم هستند.
- معاینه فیزیکی لگندر معاینه بالینی، پزشک دامنه حرکتی لگن را بررسی می‌کند. کاهش انعطاف‌پذیری، خشکی مفصل، صدای کلیک یا سایش در حین حرکت از نشانه‌های کلیدی آرتروز هستند. همچنین بررسی تعادل و الگوی راه رفتن برای تشخیص مشکلات احتمالی در پایداری مفصل انجام می‌شود.
- تصویربرداری با اشعه ایکس (X-Ray)رایج‌ترین ابزار برای تشخیص آرتروز لگن، عکس ساده با اشعه ایکس است. این تصاویر می‌توانند کاهش فاصله بین مفاصل (ناشی از تحلیل غضروف)، وجود خارهای استخوانی (استئوفیت‌ها) یا تغییر شکل مفصل را نشان دهند.
- تصویربرداری MRIدر مواردی که عکس ساده نتواند تصویر دقیقی از وضعیت بافت نرم مانند غضروف و رباط‌ها ارائه دهد، MRI تجویز می‌شود. این روش بخصوص در مراحل اولیه آرتروز که هنوز تغییرات استخوانی آشکار نیستند، کمک زیادی به تشخیص می‌کند.
- آزمایش خون (در موارد خاص)در برخی شرایط خاص که احتمال بیماری‌های خودایمنی مثل آرتریت روماتوئید وجود دارد، پزشک ممکن است آزمایش خون برای بررسی فاکتورهای التهابی یا نشانگرهای سیستم ایمنی تجویز کند.
ترکیب دقیق این روش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا شدت آرتروز را ارزیابی کرده و برنامه درمانی مناسب‌تری برای بیمار تنظیم کند.
درمان‌های غیرجراحی آرتروز لگن
فوق تخصص هیپ و لگن در تهران، جراحی را به عنوان تنها راه درمانی برای بسیاری از بیماران، پیشنهاد نمیدهد. در واقع، بیشتر افراد می‌توانند با روش‌های غیرجراحی، درد و محدودیت حرکتی خود را کنترل کنند و کیفیت زندگی‌شان را بهبود ببخشند. در این بخش، به مؤثرترین روش‌های غیرجراحی برای درمان آرتروز لگن می‌پردازیم.
- اصلاح سبک زندگی و کاهش وزناضافه وزن یکی از عوامل تشدیدکننده آرتروز لگن است. کاهش تنها چند کیلوگرم می‌تواند فشار قابل‌توجهی را از روی مفصل بردارد و باعث کاهش التهاب و درد شود. پیروی از رژیم غذایی متعادل و فعالیت‌های هوازی سبک مثل شنا یا پیاده‌روی در آب، به کنترل وزن و حفظ سلامت مفصل کمک می‌کنند.
- مصرف داروهای ضد التهاب و مسکنداروهایی مانند ایبوپروفن، سلکوکسیب، ناپروکسن یا دیکلوفناک می‌توانند به‌طور موقت التهاب را کاهش دهند و درد را کنترل کنند. پزشک بسته به شرایط بیمار، نوع و دوز مناسب دارو را تجویز می‌کند. مصرف بلندمدت این داروها بدون نظارت پزشکی، می‌تواند باعث آسیب به معده، کلیه یا سیستم قلبی-عروقی شود.
- فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در افزایش انعطاف‌پذیری مفصل، تقویت عضلات لگن و کاهش درد دارد. تمرینات مخصوص تقویت عضلات گلوتئال (سرینی)، همسترینگ، چهارسر ران و عضلات مرکزی بدن می‌توانند پایداری مفصل لگن را بهبود دهند و احتمال پیشرفت آرتروز را کاهش دهند.
- استفاده از وسایل کمکیدر مواردی که درد شدید است یا راه رفتن دشوار شده، استفاده از عصا، واکر یا کفش‌های طبی می‌تواند فشار را از روی مفصل آسیب‌دیده بردارد. این وسایل به بیماران کمک می‌کنند تا با ایمنی بیشتری حرکت کنند و خطر زمین‌خوردن کاهش یابد.
- تزریق دارو به داخل مفصل لگندر مواردی که درد به درمان‌های دیگر پاسخ نمیدهد، پزشک ممکن است تزریق داروهایی مثل کورتیکواستروئید یا اسید هیالورونیک را داخل مفصل لگن پیشنهاد دهد. این تزریقات موقتاً التهاب را کاهش داده و حرکت مفصل را آسان‌تر می‌کنند، اما درمان دائمی محسوب نمی‌شوند.
- استفاده از مکمل‌های مفیدی مانند گلوکزامین و کندرویتین اگرچه هنوز بحث‌هایی درباره اثربخشی این مکمل‌ها وجود دارد، برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف منظم آن‌ها می‌تواند در برخی بیماران به کاهش درد کمک کند. استفاده از این مکمل‌ها باید با نظر پزشک صورت گیرد تا با سایر داروهای مصرفی تداخل نداشته باشند.
درمان‌های جراحی آرتروز لگن
اگر درمان‌های غیرجراحی نتوانند درد بیمار را کنترل کنند و محدودیت‌های حرکتی باعث کاهش چشمگیر کیفیت زندگی شوند، جراحی به عنوان آخرین گزینه مطرح می‌شود. جراحی آرتروز لگن می‌تواند عملکرد مفصل را تا حد زیادی بازگرداند و درد را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد. در این بخش، مهم‌ترین روش‌های جراحی برای درمان آرتروز لگن را بررسی می‌کنیم:
۱. تعویض کامل مفصل لگن
این روش رایج‌ترین جراحی برای درمان آرتروز شدید لگن است. در این جراحی، قسمت آسیب دیده سر استخوان ران و حفره لگن برداشته می‌شود و با یک مفصل مصنوعی جایگزین می‌گردد. جنس این پروتز معمولاً از فلز، سرامیک و پلی‌اتیلن مقاوم است.
مزایا:
- کاهش چشمگیر درد
- بازیابی عملکرد مفصل
- بهبود کیفیت زندگی
ملاحظات:
- نیاز به فیزیوتراپی بعد از جراحی
- احتمال سایش پروتز پس از سال‌ها و نیاز به جراحی مجدد در آینده
۲. تعویض جزئی مفصل لگن
در تعویض جزئی لگن تنها سر استخوان ران تعویض می‌شود، در حالی که حفره لگن دست‌نخورده باقی می‌ماند. این جراحی بیشتر برای شکستگی‌های فمور در بیماران سالمند انجام می‌شود و نه آرتروزهای پیشرفته، اما در برخی موارد خاص نیز ممکن است مؤثر باشد.
۳. جراحی بازسازی مفصل
در این روش به‌جای تعویض کامل سر استخوان ران، سطح آن با یک کلاهک فلزی پوشیده می‌شود. این روش بیشتر برای بیماران جوان و فعال مناسب است که استخوان‌های محکمی دارند و می‌خواهند از تعویض کامل مفصل اجتناب کنند.
۴. استئوتومی لگن یا ران
در بیماران جوان‌تر که آرتروز هنوز بسیار پیشرفته نشده، ممکن است جراح با برش و تغییر زاویه استخوان ران یا لگن، فشار وارد بر مفصل را اصلاح کند. این جراحی می‌تواند روند پیشرفت آرتروز را به تعویق بیندازد و نیاز به تعویض مفصل را چند سال به تأخیر بیندازد.
۵. آرتروسکوپی لگن
در آرتروزهای خفیف تا متوسط یا در صورتی که مشکلات همراهی مثل پارگی لابروم یا تنگی فضای مفصلی وجود داشته باشد، جراح ممکن است از آرتروسکوپی برای اصلاح ساختاری مفصل استفاده کند. این روش کمتر تهاجمی است و زمان بهبودی سریع‌تری دارد.
نقش تغذیه، ورزش و سبک زندگی در کنترل آرتروز لگن
بسیاری از افرادی که با آرتروز لگن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، پس از مدتی متوجه می‌شوند که کنار داروها و درمان‌های پزشکی، تغییر در سبک زندگی می‌تواند تا حد زیادی علائم بیماری‌شان را کاهش دهد. بدن ما واکنش مستقیمی به آنچه می‌خوریم و نحوه زندگی‌مان نشان می‌دهد؛ پس چرا از این فرصت برای تسکین درد و افزایش تحرک استفاده نکنیم؟
یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند به کاهش التهاب مفاصل کمک کند و روند تحلیل غضروف را کندتر نماید. در این زمینه، چند ماده غذایی نقش کلیدی دارند:
- اسیدهای چرب امگا-۳: این چربی‌های مفید در ماهی‌های چرب مانند سالمون، گردو و تخم‌کتان وجود دارند و به کاهش التهاب مفاصل کمک می‌کنند.
- کلسیم و ویتامین D: برای سلامت استخوان‌ها، تأمین کلسیم کافی ضروری است. لبنیات کم‌چرب، سبزیجات برگ‌دار، بادام و مکمل‌های مناسب می‌توانند منابع خوبی باشند. ویتامین D نیز به جذب بهتر کلسیم کمک می‌کند.
- آنتی‌اکسیدان‌ها: میوه‌ها و سبزیجات رنگی مانند توت‌فرنگی، بلوبری، اسفناج و کلم بروکلی می‌توانند رادیکال‌های آزاد را خنثی کرده و از بافت مفصل محافظت کنند.
ورزش های مناسب برای بهبود درد
یکی از بزرگ‌ترین باورهای اشتباه درباره آرتروز لگن این است که باید فعالیت بدنی را محدود کرد. در حالی‌که بی‌تحرکی می‌تواند درد را بدتر کند. فعالیت‌های بدنی سبک و منظم می‌توانند نقش حیاتی در حفظ دامنه حرکتی مفصل، تقویت عضلات حمایت‌کننده و کاهش فشار مستقیم بر مفصل لگن داشته باشند.
ورزش‌های مفید برای آرتروز لگن:
- شنا و ورزش‌های آبی: چون وزن بدن را در آب تحمل نمی‌کنید، فشار کمتری به مفاصل وارد می‌شود.
- پیاده‌روی آهسته یا نوردیک واکینگ: به شرط آنکه درد کنترل‌شده باشد و کفش مناسب داشته باشید.
- تمرینات کششی و تعادلی: مانند یوگا و حرکات اصلاحی فیزیوتراپی برای افزایش انعطاف‌پذیری لگن.
سبک زندگی سالم برای داشتن مفاصلی قدرتمند!
زندگی با آرتروز لگن فقط به دارو و تمرین ختم نمی‌شود. خواب کافی، مدیریت استرس و وزن متعادل، همه بخشی از یک رویکرد جامع برای کنترل علائم این بیماری هستند.
- وزن سالم نگه‌دارید: هر کیلوگرم اضافه وزن، فشار زیادی به مفصل لگن وارد می‌کند.
- خواب کافی و با کیفیت: خواب نامناسب می‌تواند آستانه تحمل درد را پایین بیاورد.
- مدیریت استرس: استرس مزمن، سطح هورمون‌های التهابی بدن را بالا می‌برد. تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا مطالعه می‌توانند مفید باشند.
درمان آرتروز لگن، مسیر بازگشت به زندگی باکیفیت
آرتروز لگن شاید در نگاه اول یک مانع بزرگ برای فعالیت‌های روزمره به نظر برسد، اما با آگاهی، پیگیری درمان، رعایت تغذیه مناسب و مراقبت از مفاصل، می‌توان آن را به‌خوبی مدیریت کرد. گاهی فقط یک تغییر کوچک در سبک زندگی یا یک تمرین ساده، کافی‌ست تا درد کمرنگ شود و کیفیت زندگی بهتر گردد. اگر احساس می‌کنید علائم آرتروز در حال پیشرفت هستند، بهتر است از مشاوره یک پزشک متخصص یا جراح لگن کمک بگیرید. درمان زودهنگام، مسیر زندگی شما را دگرگون خواهد کرد.
ثبت دیدگاه