تولد عصر یخ؛ هوش مصنوعی، کار و آینده اشتغال را تهدید می کند

بازار؛ گروه بین الملل: به مدت دو قرن، انقلاب‌های فناوری نویدبخش تحول و نوسازی بوده‌اند. ماشین ریسندگی نظام صنفی را در هم شکست، تراکتورها کارگران مزرعه را آواره اما میلیون‌ها نفر دیگر را سیر کردند و رایانه‌ها در حالی که کل صنایع را به وجود می‌آوردند، کار دفتری را از رده خارج کردند. هر موج نوآوری، نگرانی در مورد بیکاری گسترده را برانگیخت، اما هر بار بخش‌های جدیدی، کارگران آواره را جذب می‌کردند.
با این حال هوش مصنوعی متفاوت است. برخلاف دستگاه بافندگی یا تراکتور، هوش مصنوعی نه تنها کار دستی، بلکه کار شناختی را نیز تهدید می‌کند: تهیه قراردادها، تشخیص بیماری‌ها، حتی نوشتن نرم‌افزار. سوالی که سیاست‌گذاران در سال ۲۰۲۵ با آن مواجه هستند، دیگر این نیست که آیا هوش مصنوعی بازارهای کار را تغییر شکل خواهد داد یا خیر، بلکه این است که انسان‌ها پس از تفکر توسط ماشین‌ها، چگونه شغل پیدا خواهند کرد.
سرعت تغییر فوق‌العاده است. اولین حضور چت جی پی تی در سال ۲۰۲۲ با Genie ۳ گوگل در سال ۲۰۲۴ دنبال شد، سیستمی که به ربات‌ها اجازه می‌داد در محیط‌های دنیای واقعی حرکت کنند. چت جی پی تی ۵ که در سال ۲۰۲۵ منتشر شد، مرز استدلال را بیشتر گسترش داد. این فناوری ها ابزارهای خاص نیستند؛ بلکه فناوری‌های همه‌کاره هستند که با سرعتی بی‌سابقه در انقلاب صنعتی جدید رواج می‌یابند. پیش‌بینی‌ها متفاوت است اما همه آنها به یک جهت اشاره دارند: ده‌ها میلیون شغل از بین رفته، صدها میلیون شغل بالقوه خودکار در سراسر جهان ایجاد شده و تعدیل نیرو در ایالات متحده آمریکا در بالاترین حد خود قرار دارد.
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که تقریباً نیمی از شرکت‌های آمریکایی انتظار دارند به دلیل هوش مصنوعی، تعداد کارکنان خود را کاهش دهند. سازمان بین‌المللی کار تخمین می‌زند که ۱۴ درصد از مشاغل در سطح جهان در معرض خطر بالای خودکار شدن هستند و ۳۲ درصد دیگر احتمالاً دستخوش تحولات اساسی خواهند شد. گلدمن ساکس رقم جابجایی بالقوه را ۳۰۰ میلیون شغل در سراسر جهان اعلام کرده است. این تحول دیگر فرضی نیست بلکه در حال وقوع است.
نوآوری‌های قبلی، کار دستی یا دفتری را جایگزین کردند و در عین حال مرزهای صنعتی جدیدی را گشودند – فولاد، خودرو، فناوری اطلاعات و غیره. در مقابل، هوش مصنوعی خودِ شناخت را خودکار می‌کند. اگر تراکتورها کارگران مزرعه را آزاد کردند تا به کارخانه‌ها نقل مکان کنند، وقتی قراردادها خودشان نوشته می‌شوند یا وقتی نرم‌افزار کد خودش را تعمیر می‌کند، وکلا و کد نویس ها کجا خواهند رفت؟ این بار حتی طبقات حرفه‌ای که مدت‌ها در برابر اتوماسیون مقاوم در نظر گرفته می‌شدند، در معرض خطر هستند.
دولت‌ها در حال تقلا هستند. سنگاپور در حال سرمایه‌گذاری در آموزش مجدد مرتبط با هوش مصنوعی است. اتحادیه اروپا در حال اجرای آزمایشی «گذرنامه‌های مهارتی» است تا به کارگران کمک کند تا در بخش‌های مختلف جابجا شوند. در ایالات متحده، درآمد پایه جهانی – که زمانی یک ایده حاشیه‌ای بود – وارد بحث‌های اصلی شده است. با این حال، این تلاش‌ها مانند وصله‌هایی بر یک پارگی به نظر می‌رسند. مک‌کینزی تخمین می‌زند که هوش مصنوعی می‌تواند تا سال ۲۰۴۰، ۴.۴ تریلیون دلار بهره‌وری سالانه به اقتصاد جهانی اضافه کند، اما این دستاوردها به طور مساوی حاصل نمی‌شوند و جبران عقب‌ماندگی‌ها را نمی‌کنند. اگر هوش مصنوعی به پیشرفت خود ادامه دهد، نه تنها کارمندان و دستیاران حقوقی را جایگزین می‌کند، بلکه رادیولوژیست‌ها، تحلیلگران و حتی معلمان را نیز جایگزین و پایه‌های طبقه متوسط را متزلزل می‌کند.
زمینه ژئوپلیتیکی، فوریت بیشتری به آن می‌بخشد. آموزش سیستم‌های هوش مصنوعی پیشرفته آنقدر منابع‌بر است که تنها چند کشور و شرکت می‌توانند با آن رقابت کنند. رقابت به غول‌های آمریکایی و چینی محدود شده است. سرمایه‌گذاری خصوصی جهانی در هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۴ به ۶۷ میلیارد دلار رسید که تقریباً نیمی از آن به آمریکا اختصاص دارد، در حالی که چین متعهد شده است تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۱۵۰ میلیارد دلار در حوزه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کند.