۶ کاندیدا و ۴ سناریو / از کامبک لاریجانی تا تکرار دوم خرداد پس از ۲۷ سال / باید به سومین رئیس‌جمهور مشهدی سلام کرد؟
در صورتی که لیست نهایی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم همین فهرست شش نفره اعلام شده در رسانه‌ها باشد، احتمالا باید در انتظار یکی از ۴ سناریو محتمل برای روزهای آتی در عرصه انتخابات بود.
رسانه‌ها دیروز نام ۶ چهره را به‌عنوان نامزدهای نهایی انتخابات ریاست جمهوری پیش‌رو اعلام کردند. نام‌هایی در غیبت کاندیداهای مطرح. در این لیست نه نامی از محمود احمدی نژاد است، نه علی لاریجانی. خبری از وزرای دولت رئیسی هم نیست. چهره‌های مطرحی مانند اسحاق جهانگیری و وحید حقانیان هم احراز صلاحیت نشده‌اند.
به این ترتیب در این لیست ۵ چهره اصولگرا به چشم می‌خورد، بعلاوه یک چهره اصلاح طلب: مسعود پزشکیان.
در میان ۵ چهره اصولگرا، به‌نظر می‌رسد دو چهره بیشتر شناخته شده اند؛ یکی رئیس مجلس که سابقه‌ای طولانی در کاندیداتوری دارد و سال ۹۶ به نفع رئیسی از عرصه انتخابات کنار رفت و دیگری دبیر شورای عالی امنیت ملی که شهره به مخالفت با برجام و مذاکرات با غرب در دولت حسن روحانی است.
البته شهردار تهران، دبیر جامعه روحانیت مبارز و رئیس بنیاد شهید هم در عرصه رقابتها هستند که شاید در دقایق آخر به سود یک کاندیدا کنار روند. کاری که دو نفر آنها (زاکانی و قاضی زاده) دوره قبل تجربه‌اش کردند.
برای تحلیل آنچه می‌توان در این انتخابات انتظارش را کشید، دست‌کم چهار سناریو مطرح است. سناریوهایی که هریک، احتمال وقوع در روزهای پیش رو را دارند.
سناریوی اول: تکرار انتخابات ۸۴ / بازگشت لاریجانی
ترکیب نامزدهای نهایی انتخابات، جتی پس از اعلام شورای نگهبان می‌تواند نهایی نباشد. اتفاقی که سال ۸۴ رخ داد و مصطفی معین نامزد بخش رادیکال اصلاح‌طلبان با حکم حکومتی تایید صلاحیت شد و به عرصه انتخابات بازگشت.
حالا یک سناریو البته با احتمال نه چندان بالا، تایید صلاحیت لاریجانی است، به ویژه پس از آنکه ردصلاحیت او سه سال قبل هم با تذکر رهبر انقلاب همراه شده بود.
بازگشت لاریجانی خبری خوش برای قالیباف یا پزشکیان نخواهد بود، چراکه سبد رای مشترکی با لاریجانی دارند؛ یکی در میان اصولگرایان معتدل و دیگری اصلاح طلبها.
در نبود لاریجانی، خیال اصلاح‌طلبان از کناره گیری نامزدشان به سود یک میانه رو، مانند تجربه دلخوری عا ف در سال ۹۲ پس از انصراف به نفع حسن روحانی راحت خواهد شد.
سناریوی دوم: تکرار دوم خرداد پس از ۲۷ سال
سناریوی دوم، بسیج افکارعمومی توسط اصلاح‌طلبان و شکست هر ۵ نامرد اصولگرایی است که می‌توانند رای یکدیگر را بشکنند.
سال ۱۳۷۶ این اتفاق رخ داد و سید محمد خاتمی که وزیر مستعفی دولت هاشمی بود، رئیس قدرتمند مجلس را شکست داد. حالا نگاه‌ها به پزشکیان است که آیا چنین قدرتی دارد و آیا حامیان اصلاحات حاضرند به خاطر او با صندوقهای رای آشتی کنند؟
بزرگترین مشکل پزشکیان، مقابله با تحریمی هاست. مشکلی که البته سال ۷۶ هم وجود داشت اما موج اصلاح‌طلبی بر آن چیره شد. اما اینکه حالا اصلاح‌طلبان چنین توانی برای موج‌سازی داشته باشند، محل تردید جدی است، آن هم بعد از ۸ سال دفاع از حسن روحانی.
سناریوی سوم: بالاخره پیروزی قالیباف
۱۹ سال است که قالیباف در انتظار پاستور است. او اولین بار سال ۸۴ بخت خود را آزمود که بازی را به احمدی‌نژاد باخت. پس از آن او سال ۹۲ دوباره عزم پاستور کرد که مغلوب عدم وحدت اصولگراها شد.
چهار سال بعد قالیباف همراه با رئیسی وارد میدان شد. او این‌بار نه آن خلبان خوش تیپ تبلیغات ۸۴، که نماد گفتمانی چپ‌گرایانه علیه آنچه ۴ درصدی های ثروتمند می‌خواند، بود. اما در آخرین روزها به سمت رئیس‌جمهور فقید کناره‌گیری کرد تا نلمزد ایده‌آل او، سرانجام در ۱۴۰۰ کاندیدا شود.
قالیباف اگر مشارکت انتخاباتی بالا باشد، شاید بتواند پیروز میدان شود. اما اگر انتخابات کم رمق شود، او احتمالا به سبد رای ثابت سعید جلیلی یا مسعود پزشکیان خواهد باخت.
قالیباف نمی‌خواهد ناطق نوری سال ۷۶ باشد اما رای منفی بالا علیه او و حاشیه‌های خانواده اش، وی را در برابر رقبا بشدت آسیب پذیر کرده است.
سناریوی چهارم: دولت از سایه بیرون می‌آید
و چهارمین احتمال، پیروزی سعید جلیلی با سبد رای ثابت ۵ میلیونی است. جلیلی در دو انتخابات ۹۲ و ۱۴۰۰ خود را در قامت نامزدی محبوب نشان داد هرچند یکبار شکست خورد و دیگر بار به سختی کنار رفت.
فعلا مثلث پزشکیان- قالیباف- جلیلی در عرصه انتخابات رقابت می کنند و باید دید هر ضلع این مثلث برای رشد سبد رای خود چه سیاستی در پیش خواهد گرفت
اگر مشارکت انتخابات پایین باشد، او به مدد رای ثابت خود، حتما به دور دوم خواهد رفت. پزشکیان و قالیباف رقبای او هستند و احتمالا وی در مناظره ها از هردوسو به چالش خواهد خورد.
اگر قاضی زاده هاشمی یا علیرضا زاکانی با قالیباف ائتلاف کنند، کار برای جلیلی سخت خواهد شد و اگر نه، ریزش رای قالیباف، موضع او را تقویت خواهد کرد.
هرچه هست، فعلا جلیلی نامزدی جدی در انتخابات است اما فرش قرمز برایش پهن نیست. او در کنار قالیباف و قاضی زاده، یکی از سه کاندیدای مشهدی انتخابات است که می‌تواند در نبود شهید رئیسی، کرسی ریاست جمهوری را همچنان در اختیار مشهدی‌ها قرار داده و سومین رئیس‌جمهور مشهدی پس از آیت الله خامنه‌ای و ابراهیم رئیسی باشد.
سناریوهای نامحتمل
در برابر چهار سناریوی محتمل، سناریوهای بعید دیگری هم وجود دارد. مثلا تایید صلاحیت جهانگیری در کنار لاریجانی با حکم حکومتی که آرای اصلاح طلبان را دچار ریزش خواهد کرد. فعلا تک بودن پزشکیان در کنار ۵ اصولگرا به سود اوست.
سناریوی دیگر، کناره گیری زاکانی و قاضی زاده به سود قالیباف است که کار جلیلی را سخت می کند اما بعید است به قالیباف برای پیروزی در دور اول کمک کند. کاندیدایی که بخواهد در دور اول انتخابات با فرض مشارکت حداقلی پیروز شود، قریب به ۱۵ میلیون رای می خواهد که فعلا هیچ کدام از نامزدها روی کاغذ، چنین ظرفیتی برای رای آوری ندارند.
سناریوی بعید دیگر، ائتلاف جلیلی و قالیباف است که اگر پیش از ۸ تیر رخ دهد، کار پزشکیان را تمام می کند اما آنچه از قالیباف و جلیلی در خاطر مانده، رقابتی همیشگی است و بعید است حتی ترس از تکرار انتخابات ۹۲ این دو را متحد کند.
یک سناریوی دیگر که دور از ذهن به نظر می رسد، ائتلاف قالیباف و پزشکیان است. هراس از رای آوری جلیلی ممکن است این دو را بهم نزدیک کند اما تاکید لصلاح طلبان بر عدم حمایت از نامزد نیابتی، حمایت آنها از قالیباف را ناممکن خواهد کرد، حتی اگر قالیباف و جلیلی به دور دوم بروند.
پورمحمدی، ولایتی دیگر می‌شود؟
از بدنه رای مصطفی پورمحمدی هم نباید غافل شد. دبیرکل جامعه روحانیت مبارز در این انتخابات در نبود علی لاریجانی، جریان راست سنتی را نمایندگی می‌کند و بدنه رای سنتی خواهد داشت که در حالت مشارکت پایین، می‌تواند اثرگذار باشد. از یاد نباید برد که رای پایین اما اثرگذار علی اکبر ولایتی در سال ۹۲، باعث شکاف در سبد رای اصولگرایان و پیروزی حسن روحانی شد و حالا او می‌تواند بخشی از آرای محمدباقر قالیباف را به خود اختصاص دهد.
انصراف پورمحمدی به سود قالیباف، کار رئیس مجلس را برای پیروزی راحت خواهد کرد. اما باقی ماندن او، ائتلاف نانوشته راست سنتی و اصلاح‌طلبان را تثبیت خواهد کرد.
هرچه هست، فعلا مثلث پزشکیان- قالیباف- جلیلی در عرصه انتخابات رقابت می کنند و باید دید هر ضلع این مثلث برای رشد سبد رای خود چه سیاستی در پیش خواهد گرفت.