اصلاحات؛ روی لبه تیغ/ مرگ اصلاح طلبان یا رستاخیز خاتمی و دوستان/ رای پزشکیان سرنوشت قطعی دوم خردادی ها را تعیین می کند

حسین آصف-  سرنوشت اصلاحات بیش از هر زمان دیگری به انتخابات گره خورده است. همانطور که انتخابات ریاست جمهوری سال 76 به تولد اصلاحات انجامید، انتخابات 1403 می تواند به مرگ یا رستاخیز اصلاحات بینجامد.

اصلاحات، سه دهه فراز و نشیب

جریان اصلاحات فراز و نشیب بسیار زیادی در سه دهه اخیر داشته است. بعد از پیروزی محمد خاتمی در سال 76، جریان اصلاحات وارد ساختار سیاسی ایران شد. در سال 84، محمود احمدی نژاد، مخالف بزرگ خاتمی و اصلاحات، به قدرت رسید. سال 88 اصلاح طلبان رو در روی اصولگرایان و احمدی نژاد قرار گرفتند. رویارویی آنان به جنگ خیابانی انجامید. نتیجه آن اتفاقات به سود اصلاح طلبان نبود. بزرگان اصلاحات به حصر خانگی فرستاده شدند، بسیاری از افراد شاخص این جریان به زندان رفته یا مجبور شدند از سیاست کناره بگیرند.

اصلاح طلبان برای بازگشت به قدرت مجبور شدند با اعتدالگرایانی چون حسن روحانی ائتلاف کنند. نتیجه ائتلاف آنان با حسن روحانی پیروزی در انتخابات 92 و 96 بود. با این حال، نتیجه این ائتلاف به سود اصلاحات تمام نشد. بعد از خروج ترامپ از برجام و اعتراضات سالهای 96 و 98، دولت روحانی با افت بی سابقه محبوبیت مواجه شد. حاصل این رویداد، افت محبوبیت اصلاح طلبان بود. جریان اصلاحات که ناامید و سرخورده تر از همیشه بود با موجی از «تحریم کنندگان» انتخابات ها مواجه گردید.

اصلاحات در سال 1400 نتوانست رای دهندگان را راضی به حمایت از خود کند و حتی در بین سران خود نیز دچار نوعی دودلی و تردید بود. در سال 1402 اصلاح طلبان بیش از گذشته از سطح اول قدرت کناره گرفتند و تعداد تحریم کنندگان انتخابات چنان زیاد شد که حتی محمد خاتمی، مهم ترین چهره اصلاحات، تصمیم به تحریم انتخابات مجلس گرفت و اعلام کرد که در آن شرکت نخواهد کرد.

بعد از سقوط بالگرد رئیس جمهور و شهادت ابراهیم رئیسی، کشور آماده برگزاری انتخابات ریاست جمهوری شد. جریان اصلاحات در ابتدا برای شرکت در انتخابات شرط گذاشت. جبهه اصلاحات نام سه نفر را ذکر کرد و اعلام نمود که اگر هیچ یک از این سه نفر (یعنی عباس آخوندی، مسعود پزشکیان و اسحاق جهانگیری) تایید صلاحیت نشوند، در انتخابات شرکت نخواهد کرد.

در نهایت، شورای نگهبان تصمیم به تایید صلاحیت مسعود پزشکیان گرفت و جریان اصلاحات مجبور شد از او حمایت کند.

اصلاحات؛ روی لبه تیغ/ مرگ یا رستاخیز خاتمی و دوستان؟

اتفاقاتی که در انتخابات 1403 رخ داد متفاوت از انتخابات های قبلی است. جبهه اصلاحات در سال 92 توانست از طریق ائتلاف با روحانی به قدرت برسد.

این اتفاق در سال 1400 نیفتاد. در این سال، بخشی از جبهه اصلاحات از ناصر همتی حمایت کردند اما بخشی دیگر از او روی گردان شدند. نتیجه انتخابات 1400 فاجعه بار بود. همتی تنها 5 درصد رای آورد و حتی نتوانست نفر دوم انتخابات شود و رای او از آراء باطله هم کمتر بود.

اصلاح طلبان به خود غره اند که هر بار که روی یک نفر به ائتلاف رسیده و با تمام قوا وارد انتخابات شده اند، توانسته اند پیروز مطلق باشند. تجربه سال 76، 80، 92 و 96 به خوبی این مساله را تایید می کند. آنها معتقدند در انتخابات ریاست جمهوری سال 84 و 1400 نتوانستند روی یک نفر به اجماع برسند و به همین دلیل، شکست خوردند. آنها همچنین، مدعی اند در سال 1388 انتخابات به درستی برگزار نشد و در صورت برگزاری درست آن، میرحسین موسوی پیروز انتخابات می شد.

به همین دلیل، انتخابات 1403 یک انتخابات سرنوشت ساز برای اصلاح طلبان است. در این انتخابات همه جریان اصلاحات از شخص خاتمی گرفته تا احزاب و شاخه ها و حتی ایدئولوگ هایی مثل عباس عبدی روی پزشکیان به اتحاد رسیده و با تمام قوا وارد میدان شده اند.

از سوی دیگر، اصلاح طلبان و شخص پزشکیان اعلام کرده اند در صورت پیروز نشدن، به انتخابات اعتراض نخواهند کرد و بعید هم است که فردی با عقاید و کیش شخصیتی پزشکیان به نتایج انتخابات اعتراض کند. در نتیجه، اگر انتخابات 1403 به نفع اصلاحات تمام نشود، یک شکست بزرگ برای این جبهه رقم می خورد.

وضعیت اصلاحات از این جهت حساس است که از سال 98 تا کنون بحثی جدی در مورد قدرت و اعتبار اصلاحات، در میان روشنفکران و رسانه ها مطرح است. بسیاری معتقدند بعد از سال 98 و انفعال جریان اصلاحات در مورد اعتراضات آبان، اصلاح طلبان توسط بخش وسیعی از طبقه متوسط که پایگاه سنتی رای آنان است، بایکوت شدند. بسیاری از تحلیلگران از «مرگ اصلاحات» سخن گفته و خاتمی و دوستانشان را بی تاثیر در جریان سیاسی کشور و نفوذ در مردم می دانستند. از آن سال تا امروز، اصلاح طلبان با یک محک جدی مواجه نبوده اند.

اگرچه انتخابات مجلس سال 98 و 1402 و انتخابات ریاست جمهوری سال 1400، به شکست اصلاح طلبان منتهی شد اما اصلاح طلبان در هیچکدام از این سه انتخابات با تمام قوا وارد گود نشدند. اما انتخابات 1403 فرق دارد. اصلاحات از تمام ظرفیت خود برای جذب آراء استفاده کرده است و اگر نتیجه انتخابات به ضرر پزشکیان تمام شود، باید رسما و علنا از «مرگ اصلاحات» سخن گفت و در عوض، اگر نتیجه انتخابات به نفع پزشکیان باشد، باید از عبارت «رستاخیز اصلاحات» یا به عبارت خودمانی تر، «کامبک» اصلاح طلبان برای وصف وضعیت آنان استفاده کرد.

نتیجه انتخابات ریاست جمهوری 8 تیر جدی ترین و واقعی ترین محک برای سنجش قدرت سیاسی و اعتبار مردمی محمد خاتمی و دوستانش است.