1. بررسی میزان ترشح زخم

ترشح زخم یکی از مهم‌ترین معیارها در انتخاب پانسمان است. ترشحات زخم در واقع مایع حاصل از التهاب و ترمیم بافت‌ها هستند که حاوی سلول‌های ایمنی، پروتئین‌ها و گاهی باکتری‌اند.

اما اگر مقدار آن زیاد یا کم باشد، باید پانسمان متناسب انتخاب شود:

زخم‌های با ترشح کم یا خشک:

در زخم‌های سطحی، سوختگی‌های جزئی یا زخم‌هایی که خشک و بدون ترشح هستند، پوست اطراف زخم معمولاً دچار کشیدگی و خشکی می‌شود. در این حالت بهتر است از پانسمان‌هایی استفاده شود که رطوبت کنترل‌شده ایجاد می‌کنند تا از ترک خوردن پوست جلوگیری شود.

بهترین گزینه‌ها:

پانسمان هیدروژل (Hydrogel)

پانسمان هیدروکلوئید (Hydrocolloid)

این پانسمان‌ها محیط زخم را مرطوب نگه می‌دارند و باعث بهبود سریع‌تر می‌شوند.

زخم‌های با ترشح متوسط تا زیاد:

وقتی ترشح زیاد است (مثل زخم‌های فشاری، زخم دیابتی یا زخم‌های عفونی)، باید از پانسمان‌هایی استفاده شود که قدرت جذب بالایی دارند تا ترشحات اضافی را جمع کنند و مانع از خیسی بیش از حد زخم شوند.

بهترین گزینه‌ها:

پانسمان آلژینات (Alginate) از جلبک دریایی ساخته شده و فوق‌العاده جاذب است.

پانسمان فوم (Foam dressing) که رطوبت اضافی را جذب و محیط مرطوب کنترل‌شده حفظ می‌کند.

در موارد عفونی، پانسمان‌های حاوی نقره یا ید نیز پیشنهاد می‌شوند.

2. بررسی عمق زخم

عمق زخم تعیین می‌کند که آیا باید از پانسمان سطحی استفاده شود یا پانسمانی که بتواند داخل حفره یا شکاف زخم قرار گیرد.

زخم‌های سطحی:

در زخم‌های کم‌عمق مثل بریدگی یا سوختگی سطحی، پانسمان‌های نازک و چسبنده کافی هستند.

پیشنهاد: پانسمان فیلم شفاف (Transparent film dressing) و پانسمان هیدروکلوئید

این پانسمان‌ها به راحتی روی پوست چسبیده، ضد آب‌اند و به شما اجازه می‌دهند زخم را بدون باز کردن پانسمان ببینید.

زخم‌های عمیق یا حفره‌دار:

در زخم‌های عمیق که دارای گودال یا تونل هستند، باید پانسمان طوری باشد که فضای زخم را پر کند و از جمع شدن ترشح در عمق جلوگیری کند.

پیشنهاد:

پانسمان آلژینات یا گاز آغشته به هیدروژل و پانسمان نواری شکل برای پر کردن حفره‌ها

در این حالت، تعویض پانسمان باید با دقت انجام شود تا بافت جدید در حین تعویض آسیب نبیند. برای این نوع زخم‌ها، کمک گرفتن از پرستار یا خدمات حرفه‌ای پانسمان زخم در منزل بهترین انتخاب است، چون احتمال عفونت یا آسیب مجدد در زخم‌های عمیق بالاست.

3. بررسی وجود بافت مرده (نکروز)

گاهی در زخم، بافت‌های سیاه یا زرد رنگی دیده می‌شود که به آن‌ها بافت مرده یا نکروتیک می‌گویند. این بافت‌ها باید قبل از انتخاب پانسمان مناسب، برداشته یا نرم شوند تا روند ترمیم آغاز شود.

اگر بافت خشک ونکروتیک است:

از پانسمان هیدروژل یا هیدروکلوئید برای نرم کردن بافت مرده استفاده می‌شود.

پس از نرم شدن، می‌توان از پانسمان‌های جاذب برای ادامه روند ترمیم بهره برد.

اگر بافت نکروتیک همراه با ترشح و عفونت است:

پانسمان‌های حاوی آنزیم‌های دبریدمان (مثل کلاژناز) یا مواد ضد میکروب (نقره، ید) مناسب‌تر هستند.

4. بررسی وجود عفونت

وجود عفونت یکی از مهم‌ترین عواملی است که باید قبل از انتخاب پانسمان بررسی شود. علائم عفونت شامل بوی بد، ترشح چرکی، افزایش درد و قرمزی اطراف زخم است.

اگر زخم عفونی است:

باید از پانسمان‌هایی استفاده شود که خاصیت ضد میکروبی دارند و محیط زخم را پاکسازی می‌کنند.

بهترین انتخاب‌ها:

پانسمان نقره‌ای (Silver dressing)

پانسمان یددار (Iodine dressing)

پانسمان‌های کربن فعال برای کاهش بو و باکتری

همچنین توصیه می‌شود پانسمان روزانه تعویض شود و پزشک یا پرستار وضعیت زخم را بررسی کند.

در این شرایط، حضور پرستار در منزل به شما کمک می‌کند تا زخم بدون نیاز به مراجعه مکرر به درمانگاه، به‌صورت اصولی و استریل مراقبت شود.

5. شرایط ویژه (زخم دیابتی، فشاری، سوختگی)

زخم دیابتی: 

معمولاً دارای ترشح زیاد و خطر عفونت بالاست → پانسمان‌های جاذب و آنتی‌باکتریال بهترین انتخاب هستند.

زخم فشاری (زخم بستر): 

نیازمند پانسمان‌های مرطوب و تهویه‌دار برای جلوگیری از بدتر شدن زخم.

سوختگی‌ها: 

پانسمان‌های خنک‌کننده و ضد التهاب مثل هیدروژل‌ها مناسب‌ترند.

در این موارد خاص، بهتر است انتخاب پانسمان با ارزیابی دقیق پرستار انجام شود. خدمات تخصصی

 توسط تیم همراه طب می‌تواند از بروز عوارضی مثل عفونت یا تأخیر در ترمیم جلوگیری کند.

6. چند نکته طلایی برای انتخاب پانسمان

همیشه محیط زخم باید مرطوب ولی نه خیس باشد.

پانسمان باید به پوست اطراف زخم آسیب نزند.

از الکل یا مواد ضدعفونی قوی (مثل بتادین زیاد) برای زخم باز استفاده نکنید.

قبل از انتخاب پانسمان، نوع زخم (حاد یا مزمن) را مشخص کنید.

انتخاب پانسمان مناسب برای هر زخم، یعنی فراهم کردن شرایط ایده‌آل برای ترمیم سریع‌تر و کاهش خطر عفونت.

میزان ترشح، عمق زخم، وجود بافت مرده یا عفونت، همه عواملی هستند که تعیین می‌کنند از چه نوع پانسمانی استفاده شود.

اگر زخم شما نیاز به مراقبت مداوم دارد یا تعویض پانسمان برایتان سخت است، بهترین راه این است که از خدمات تخصصی پانسمان زخم در منزل استفاده کنید تا هم زمان بهبودی کوتاه‌تر شود، هم از خطرات احتمالی جلوگیری شود.

در نهایت، انتخاب پانسمان مناسب یعنی درک دقیق از وضعیت زخم و پاسخ دادن به نیاز واقعی آن. زخم‌ها با هم تفاوت دارند و برای هرکدام باید راه‌حل مخصوص خودش را در نظر گرفت. اگر انتخاب درستی انجام شود، نه‌تنها سرعت ترمیم بالا می‌رود، بلکه احتمال عفونت و باقی ماندن جای زخم هم کمتر می‌شود. مراقبت اصولی از زخم، ترکیبی از علم، تجربه و دقت است؛ و هر تصمیمی که در این مسیر گرفته می‌شود، می‌تواند تأثیر مستقیم بر روند بهبود داشته باشد.